Waarom ‘willen helpen’ niet altijd goed is

Als professional denk je vaak al drie stappen vooruit. Hoe meer ervaring je hebt, hoe sneller je situaties herkent en in kunt schatten. En als empathische (zorg)professional is dat natuurlijk ook precies waar je wil zijn: je cliënten, klanten of patiënten helpen en bij de hand nemen richting een oplossing.

En toch is dit een valkuil.

Laatst sprak ik een intern begeleider op een basisschool over een casus waarbij er een vermoeden was van kindermishandeling. Zij had al snel die ‘gut feeling’ dat er iets mis was. “Zou het een idee zijn om een keer met iemand over je thuissituatie te praten?” had ze tegen de moeder gezegd. “We willen je graag ondersteunen en helpen.”

Het klinkt heel logisch! We zien dat iemand hulp nodig heeft. Als professional gaan we dan het gesprek aan, we stellen vragen, we zijn geïnteresseerd in het verhaal áchter het verhaal…. 

Althans, zo voelt het. Maar echt de tijd nemen om het hele verhaal te horen nemen we niet altijd. Vaak vinden we dat lastig en dan gaat het vaak mis. Daar komt het redderssyndroom om te hoek kijken. Het plan van aanpak ligt al klaar, het probleem is alleen: de ander is ‘daar’ nog helemaal niet. En dat merk je: diegene schiet in de weerstand, stopt met het delen van diens verhaal, gaat morren en haakt af. Je ging te snel! Je schiet in de oplossing voordat het hele verhaal op tafel ligt en je zeker weet of de anders jouw zorg(en) wel herkent.  

Goedbedoelde adviezen werken averechts

Vergeet niet: iemand zit mogelijk al heel lang in die lastige situatie. Misschien heeft deze persoon wel al van alles geprobeerd. Dan is een logische reactie: “joh, wie ben jij dan wel? Alsof jij het beter weet dan ik, alsof jij ineens mijn ‘shit’ gaat oplossen!” Als professionals zijn we heel goed in het denken in oplossingen. We geven vaak tips en adviezen, en die zíjn vaak ook hartstikke goed. Alleen het zijn ónze tips en adviezen, niet van de persoon die we tegenover ons hebben. Je zit niet verkeerd, maar je bent simpelweg te snel!

Ik weet zeker dat je ook een keer ongevraagde adviezen hebt gehad van je schoonmoeder of die collega die het zogenaamd allemaal wel wist. Ja hoor, ze hebben allemaal de beste ideeën over hoe je kunt afvallen, wat de beste methode is om te stoppen met roken, of hoe jij je kind het beste kunt opvoeden. En wat doe je het liefst met die info? Juist: dat gaat het ene oor in en het andere oor uit. Dit soort goedbedoelde adviezen heeft een averechts effect: het roept weerstand op.

Wat dan wel? Luisteren en motiveren

Als professional is het jouw taak om het hele verhaal compleet te krijgen als je daar een reden voor hebt, in plaats van adviezen te geven op basis van een half verhaal en aannames. En als dat nodig blijkt wil je mensen uiteindelijk motiveren om hulp te vragen en te accepteren. Een belangrijke manier om dat te doen is middels psycho-educatie: je vertelt dan niet wat iemand allemaal anders moet doen, maar je legt uit wat de huidige situatie precies betekent en wat het mogelijke effect daarvan is op de betrokkenen. Je kunt bijvoorbeeld uitleggen wat het effect van ruziënde ouders is op een kind. Of wat het effect van structureel drankmisbruik is op de omgeving.

Belangrijk is dat je dit rustig uitlegt, zonder oordeel en zonder de ander aan te vallen. Je vertelt iemand dus niet dat die een slechte ouder is, maar je legt uit wat de situatie voor gevolgen kan hebben en wat we zien in vergelijkbare situaties. En je checkt wat de ander hier misschien zelf al over weet. Op die manier kunnen jullie het samen vanaf een afstandje bekijken. Zo help je de ander in te zien dat de situatie moet veranderen. Je laat hem/haar zélf nadenken over mogelijke oplossingen. 

Het kan best lastig zijn om je in te houden en niet gelijk met oplossingen te komen. Voor veel professionals is dit ook echt een kwestie van blijven oefenen. Het zit tenslotte in ons DNA om te willen helpen! Ook ik heb daar vaak ‘last van. Maar helpen betekent dus soms ook stiltes durven laten vallen, doorvragen en luisteren. Nieuwsgierigheid is je grootste kracht.

Heldere taal met de DESSAUR-methode

Om zo’n zorggesprek op een goede manier te voeren heb ik de DESSAUR-methode ontwikkeld. Die methode gebruik ik als leidraad voor nagenoeg al m’n trainingen. Het is een manier om stap voor stap de juiste vragen te stellen en acties te ondernemen. Wat deze handige methode is en hoe je die de volgende keer direct kunt inzetten in een zorggesprek, lees je op mijn spiekbriefje dat je hier gratis kunt downloaden.

Wil je de gesprekstechnieken meer in de diepte verder ontwikkelen en oefenen? Houd mijn pagina met trainingen in de gaten. Tijdens mijn training Aandachtsfunctionaris Huiselijk Geweld & Kindermishandeling leer je er alles over – direct toepasbaar in de praktijk.

Uiteraard denk ik ook graag met je mee als je behoefte hebt aan een in-company training voor je team of organisatie. Wil je eens van gedacht wisselen? Mail me op naomi@dessaurtrainingen.nl